Efes Antik Kenti yazımızda, her yıl yaklaşık 2 milyon ziyaretçiyi ağırlayan, tarihi Cilalı Taş Devri’ne dayanan Efes Antik Kenti hakkında detaylı bilgi verdik. Yazı içerisinde sıkça merak edilen “Efes Antik Kenti nerede?”, “Efes Antik Kenti’ni kim yaptı?”, “Efes Antik Kenti’ne nasıl gidilir?”, “Efes Antik Kenti giriş ücreti ne kadar?” gibi birçok sorunun yanıtını bulabilirsiniz.
İçerik Listesi
Efes Antik Kenti Tarihi
Antik Çağ’ın Anadolu başkenti olan Efes Antik Kenti, tarihi M.Ö. 6000 yıllarındaki Neolitik Çağ’a uzanan, oldukça görkemli bir metropoldür. Böylesine uzun bir tarihi serüven içinde, birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan şehir, her dönemde politik ve ticari anlamda önemli bir merkez olmuştur. Coğrafi olarak kritik bir konumda bulunan Efes, Doğu ve Batı arasında kapı olarak görev yapan, önemli bir liman kenti olmuştur. Eşsiz mimari eserlerin binlerce yıldır ayakta kaldığı Efes Antik Kenti’nin tarihini, hazırladığımız liste ile daha yakından keşfetmeye ne dersiniz?
Efes Antik Kenti Dönemleri
- Kuruluş Dönemi
- Persler Dönemi
- Pontus Dönemi
- Roma İmparatorluğu Dönemi
- Türk Beylikleri ve Osmanlı Dönemi
İlk Kuruluş Dönemi
Çağdaş dönemde üzerine yapı inşa edilmeyen, Anadolu’nun eski ana tanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültüne ve Dünya’nın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’na en ev sahipliği yapmasıyla önemli bir ayrıcalığı olan mega kentin kuruluşuna dair efsanevi hikayeler bulunmaktadır. Bunlardan ilki şu şekildedir:
M.Ö. 1000’li yıllarda, Atina Kralı Kodros’un oğlu Androklos, doğaya tutkulu ve cesur bir gençmiş. Hayattaki tek amacı, tek başına gezip, denizleri aşarak yeni yerler keşfetmek olan genç, günün birinde arkadaşlarını da alıp Ege sularında bir keşif gezisine çıkmış. Ege’nin masmavi sularındaki adaları ve koyları dolaşırken, hepsini çok etkileyen bir koya gelmişler. Tepelerin, düzlüklerin, ırmakların, adacıkların bulunduğu bir vadinin kıyısındaki koydan çok etkilenip, buraya kendi yurdunu kurmaya veren Androklos, Atina’yı bile unutup oldukça heyecanlanmıştır… Ancak inanışlarına göre, bir yerde şehir kurmak için tanrılar ve kâhinlerin onayını almaları gerekmekteymiş. Delfi kentindeki kâhinler, bir balık ve domuzun, onlara kenti kurmak için yol göstereceğini söylemiş. Günün birinde tuttukları balıkları yemek üzereyken, çalıların arasından aniden çıkan domuz, balıkları almış ve kaçmaya başlamış. Atına atlayıp domuzu takip etmeye başlayan Androklos, oku ile domuzu öldürerek, yere yıkmış. O anda kâhinlerin söylediği aklına gelmiş ve Efes kenti tam da bu noktada kurulmuş. Kentin kuruluş öyküsü, Hadrian Tapınağı’nın duvarına, frizler ile işlenmiş ve günümüzde de görülebilmektedir.
Antik Çağ tarihçilerine göre, Efes kenti Atina’dan gelen bir avuç genç ile kurulması mümkün olmayan bir metropoldür. Yunanlılar şehre gelmeden önce burada yaşayan yerli bir halkın olduğu düşünülmektedir. Yörenin, Kybele adında bir ana tanrıçası vardır. Karia ve Lelegler’in oluşturduğu bölgede, Hırstiyanlığın doğuşuna kadar, ana tanrıça kültürü hâkim olmuştur. Bu da Yunanlılardan önce Efes’te bir yerleşimin olduğunun en büyük kanıtıdır. Efes şehrinin, Yunan mitolojisinde “Amazon” olarak bilinen savaşçı kadınlar tarafından kurulduğu düşünülmektedir. Efes (Ephesus) isminin, “Ana Tanrıça Kenti” olarak bilinen Apasas’tan geldiği söylenmektedir. Kenti kuran kadınların ve Efes halkının, onları kısa sürede refaha kavuşturan Androklos’a büyük saygı ve sevgi duyarak kral ilan ettikleri bilinmektedir. İlk kurulan şehrin tarihinin Hititlilere kadar dayandığı düşünülse de herhangi bir kanıt bulunamamış ancak şehrin kurulduğu ilk noktanın tepedeki kale ve çevresi olduğu neredeyse kesinlik kazanmıştır.
Androklos ve soyundan gelenler, sırayla krallığı devralarak uzun yıllar boyunca şehri yönetmiştir. Zamanla yönetimde yaşanan aksaklıklar ile halk ayaklanmış ve anarşi çıkararak, krallık yönetimini devirmiştir. M.Ö. 600 yılında Tiranların yönetimine geçen Efes Antik Kenti’nde, halk meclisi kurulmuştur. Uzun bir süre refah ve barış içinde hayatlarını sürdüren Efesliler, Doğu ve Batı’dan çeşitli saldırılara uğramaya başlamış ve ilk olarak Lidyalılar tarafından vergiye bağlanmıştır. Daha sonra çevredeki tüm şehirleri işgal eden Perslere karşı başarılı bir siyasi politika izleyerek, ayaklanmayan Efes Antik Kenti, Perslerin işgalinden kurtulup, sevgi ve barış içindeki sakin hayatına devam ederek, sadece Persler tarafından vergiye bağlanmıştır.
Persler Dönemi
M.Ö. 334 yılına kadar Persler’ in egemen olduğu Efes şehrinde, Büyük İskender’in gelişi ile Pers egemenliği sonlanmıştır. Bu döneme kadar önemli bir liman kenti olan Efes Antik Kenti, Dünya’nın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı çevresinde konumlanmaktaydı. Büyük İskender’in başa geçtiği sırada, Küçük Menderes nehrinin dağlardan taşıdığı alüvyonlar ile liman dolmaya ve bataklığa dönüşmeye başlar. Sivrisineklerin bölgeyi istila etmesi üzerine, sıtma salgını yaşanır. Büyük İskender ölümü üzerine, toprak sahiplerinden biri olan, General Lysimakhos yönetimi devralmış ve limanı temizlemek yerine, şehri yeni bir yere taşımanın gerekli olduğuna kanaat getirmiştir. M.Ö. 290 yılında kurulan yeni şehir, günümüzde gezilmekte olan konumda kurulmuştur. Ancak halk kutsal Artemis Tapınağı’nın çevresinden uzaklaşmak istememiş ve yeni şehre yerleşmeyi reddetmiştir. Bunun üzerine akıllıca bir plan yapan General Lysimakhos şehrin tüm su kanallarını kapatmış ve yağmur sırasında her yeri su basmasını sağlamıştır. Evlerini su basan halk, bununla mücadele edemeyeceklerini düşünerek, yeni şehre taşınmayı kabul etmiştir. Efes’in günümüze kadar ulaşan ihtişamlı hayatı bu şekilde başlamıştır. Yeni şehir “Izgara Plan” ile ustaca inşa edilerek, tüm cadde ve sokakların birbirlerini dik kesmesi sağlanmıştır.
Pontus Dönemi
Perslerin hâkimiyeti devam ederken, halk ağır vergilere çarptırılmıştır. Bu sırada güçlenmeye devam eden Pontus İmparatorluğu, kral Mithridates’in yoğun çabaları sonucunda, verdikleri hâkimiyet mücadelesini kazanarak, Efes’i topraklarına katmayı başarmıştır. Halkı ağır vergilerde kurtaran Pontus, işgal sırasında kutsal yapıların hiçbirine dokunmamıştır. Ancak Mithridates’in, Roma’dan Efes’e gelen 80.000 kişilik göçmen halkı bir günde öldürmesi olayı, tarihe “Efes Katliamı” olarak kazınmıştır.
Roma İmparatorluğu Dönemi
M.Ö 129 yılına kadar büyümeye devam eden Efes Antik Kenti, dönemin Bergama kralı olan Attolos’un bölgeyi Romalılara miras olarak bırakmasıyla zirveye ulaşmıştır. Romalılara miras olarak koca bir ülke kalmış, onlar da bu fırsatı değerlendirerek Efes Antik Kenti’ni Asya’nın en önemli ticaret merkezi haline getirmişlerdir. Roma’nın ilk imparatoru Augustus döneminde en parlak dönemini yaşayan şehir, Küçük Asya Eyaleti’nin başkenti olmuştur. Bu dönemde Efes Antik Kenti, Ege’de bulunan ikinci felsefe okuluna ev sahipliği yaparak, oldukça entelektüel ve politik bir şehir halini almıştır. Aynı zamanda mimari de gelişmiş ve şehir, mermerden yapılmış eserler ile donatılmıştır. Depremler ile birçok kez yerle bir olan Efes Antik Kenti, Roma İmparatoru Tiberius döneminde Helenistik dönem mimarisi yerine, Roma mimarisi kullanılan yapılar ile yeniden inşa edilmiştir. 1. ve 2. Yüzyıllarda altın çağını yaşayan Efes Antik Kenti, 200 bin kişilik nüfusa ulaşarak, İskenderiye’den sonra Doğu’nun en büyük kenti olmuştur.
1. yüzyıldan itibaren Hıristiyanlığın tek tanrı inancını yaymaya çalışan bir kent haline gelen Efes Antik Kenti, Romalıların zulümlerinden kaçıp, buraya sığınan müritlere kucak açmıştır. Yazılı kaynaklardan edinilen bilgilere göre, Aziz Paul kentte 65 yılından 68 yılına kadar üç yıl kalmış, ünlü vaazlarını burada vermiş ve dinleyicilerine tek Tanrı inancını kucaklamalarını söylemiştir. 1. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde, Aziz John ile efsanevi Bakire Meryem birlikte Efes’e gelmiş, sonrasında Ayasuluk Tepesi’ne gömülmüştür.
Hıristiyanlığın yayılmasıyla, M.S. 380 yılında İmparator Theodosius döneminde Efes Antik Kenti’nde yaşayan herkese Katolik inancı dayatılmış ve paganizm inancı resmen öldürülmüştür. Ardından, aşamalı olarak bölgede bulunan tüm “çok Tanrılı kült yapıları” terk edilmiş, kiliselerin yapım çalışmaları başlamıştır. 431 yılında yeniden eski liman bölgesine taşınan kentin buradaki yaşamı 14. Yüzyıla kadar sürmüştür. Ancak 10. Yüzyılda Ayasuluk Tepesi’nde, Bizans öncülüğünde ikinci bir yerleşim yeri kurulur.
Türk Beylikleri ve Osmanlı Dönemi
1304 yılına kadar karışık güç ilişkileri süren Efes Antik Kenti, 1304 yılında Türkler’in egemenliğine girer. Bu dönemde hala Hıristiyanlar için önemli bir hac merkezi olma özelliğini sürdürmektedir. Efes Antik Kenti, dönemin ekonomik zorluklarına rağmen, deniz ticareti merkezi olarak gücünden hiçbir şey kaybetmemiştir. Aydın şehzadelerinin de önemli bir limanı olan Efes, 1348 yılından sonra imparatorlukların başkenti olmuştur. 15. Yüzyılın başında Selçuk Emirliği Aydınoğulları’nın hükmünde son refah yıllarını yaşamıştır. 1402 yılında Timur emrindeki Moğolların saldırısına uğramıştır. Moğolların kenti terk etmesinin ardından, emirlik tekrar kurulmuş ve 20 yıl süren hâkimiyet savaşları sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu tarafından, 1425 yılında kenti fethedilmiştir. 15. yüzyılın sonuna kadar refah içinde süren hayat, 17 yüzyıla gelindiğinde viran hale dönüşerek, sadece 100 kişinin yaşadığı, hayvanların ve insanların sıtmadan telef olduğu bir hal almıştır. 20. Yüzyılda Menderes’in getirdiği kumların ovayı iyice genişletmesiyle, bir liman kenti olan Efes Antik Kenti, artık denize 5 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır.
Her yıl yaklaşık 2 milyon kişinin ziyaret ettiği Efes Antik Kenti’nin, günümüze ulaşmış önemli yapıları hakkında bilgi sahibi olmak için Efes Antik Kenti Gezilecek Yerler yazısını okuyabilirsiniz.
[…] Efes Antik Kenti » Efes Harabeleri En İlginç 10 Bilgi […]